تأمین مالی یکی از چالش‌های اساسی در توسعه و تقویت اقتصاد اجتماعی است. اقتصاد اجتماعی که بر ارزش‌های همبستگی، عدالت و پایداری بنا شده، نیازمند منابع مالی متناسب با اهداف اجتماعی و زیست‌محیطی خود است. در دهه‌های اخیر، ظهور روندهای نوین در تأمین مالی، فرصت‌های جدیدی برای رشد و گسترش این حوزه فراهم کرده است. این روندها با استفاده از فناوری‌های نوین و مدل‌های مشارکتی، راهکارهایی خلاقانه برای رفع محدودیت‌های مالی ارائه می‌دهند.

۱. اهمیت تأمین مالی در اقتصاد اجتماعی

اقتصاد اجتماعی شامل مجموعه‌ای از سازمان‌ها و نهادها مانند تعاونی‌ها، شرکت‌های اجتماعی، و سازمان‌های غیرانتفاعی است که هدف اصلی آن‌ها ایجاد ارزش اجتماعی است. این نهادها برای اجرای پروژه‌ها و تحقق اهداف خود، نیازمند منابع مالی هستند. تأمین مالی مناسب نه‌تنها به پایداری این نهادها کمک می‌کند، بلکه امکان اجرای پروژه‌های تأثیرگذار در حوزه‌های اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی را فراهم می‌سازد.

۲. روندهای نوین در تأمین مالی اقتصاد اجتماعی

در سال‌های اخیر، روش‌های نوین تأمین مالی در اقتصاد اجتماعی مطرح شده‌اند که برخی از مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:

  • سرمایه‌گذاری جمعی (Crowdfunding): پلتفرم‌های سرمایه‌گذاری جمعی، امکان مشارکت افراد مختلف در تأمین مالی پروژه‌های اجتماعی را فراهم می‌کنند. این روش علاوه بر جذب سرمایه، به تقویت حس مشارکت و آگاهی عمومی نسبت به پروژه‌های اجتماعی کمک می‌کند.
  • سرمایه‌گذاری تأثیرگذار (Impact Investing): این نوع سرمایه‌گذاری به دنبال ایجاد تأثیرات اجتماعی و زیست‌محیطی مثبت در کنار بازدهی مالی است. سرمایه‌گذاران تأثیرگذار با حمایت از پروژه‌های اقتصادی اجتماعی، به تقویت پایداری این حوزه کمک می‌کنند.
  • وام‌های اجتماعی (Social Lending): در این روش، نهادهای اجتماعی و افراد می‌توانند با شرایطی مناسب‌تر از بازارهای مالی سنتی، منابع مالی موردنیاز خود را تأمین کنند. وام‌های اجتماعی اغلب با هدف حمایت از کسب‌وکارهای کوچک و نوآور در حوزه اقتصاد اجتماعی ارائه می‌شوند.
  • اوراق قرضه اجتماعی (Social Bonds): اوراق قرضه اجتماعی ابزاری است که دولت‌ها و نهادهای مالی برای تأمین مالی پروژه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند. بازدهی این اوراق به میزان موفقیت پروژه‌های اجتماعی وابسته است.
  • سرمایه‌گذاری‌های ترکیبی (Blended Finance): این مدل، ترکیبی از منابع مالی دولتی، خصوصی و خیریه‌ای است که برای تأمین مالی پروژه‌های اجتماعی مورد استفاده قرار می‌گیرد. سرمایه‌گذاری ترکیبی می‌تواند ریسک سرمایه‌گذاری در پروژه‌های اجتماعی را کاهش دهد و سرمایه‌گذاران بیشتری را جذب کند.

۳. چالش‌های تأمین مالی اقتصاد اجتماعی در ایران

در ایران، تأمین مالی اقتصاد اجتماعی با چالش‌هایی مواجه است که برخی از آن‌ها عبارت‌اند از:

  • محدودیت منابع مالی: بسیاری از نهادهای اجتماعی دسترسی کافی به منابع مالی ندارند.
  • نبود زیرساخت‌های مناسب: عدم وجود پلتفرم‌ها و ابزارهای مالی نوین در کشور.
  • کمبود آگاهی عمومی: عدم شناخت کافی سرمایه‌گذاران و عموم مردم از فرصت‌ها و ظرفیت‌های اقتصاد اجتماعی.

۴. راهکارها و فرصت‌ها

برای بهره‌گیری از روندهای نوین تأمین مالی در اقتصاد اجتماعی ایران، اقدامات زیر ضروری است:

  • توسعه پلتفرم‌های سرمایه‌گذاری جمعی و ابزارهای دیجیتال.
  • ترویج فرهنگ سرمایه‌گذاری تأثیرگذار و آگاهی‌بخشی به سرمایه‌گذاران.
  • ایجاد زیرساخت‌های قانونی و حمایتی برای جذب منابع مالی داخلی و بین‌المللی.

۵. نقش پژوهشکده نوآوری و اقتصاد اجتماعی دانشگاه تهران

پژوهشکده نوآوری و اقتصاد اجتماعی دانشگاه تهران با انجام تحقیقات تخصصی و ارائه مشاوره به سیاست‌گذاران و نهادهای اجتماعی، در تلاش است تا بستر مناسبی برای بهره‌گیری از روندهای نوین تأمین مالی در کشور فراهم کند. این پژوهشکده همچنین با برگزاری رویدادهای آموزشی و ترویجی، نقش مهمی در افزایش آگاهی عمومی و تخصصی در این زمینه ایفا می‌کند.

نتیجه‌گیری

روندهای نوین در تأمین مالی اقتصاد اجتماعی، فرصتی ارزشمند برای توسعه این حوزه و کاهش وابستگی به منابع مالی سنتی فراهم می‌کنند. بهره‌گیری از این روش‌ها می‌تواند به تقویت پایداری نهادهای اجتماعی و تحقق اهداف توسعه پایدار کمک کند.

پژوهشکده نوآوری و اقتصاد اجتماعی دانشگاه تهران، با حمایت از پژوهش‌ها و ارائه راهکارهای عملی، نقش کلیدی در گسترش این روندها در ایران ایفا می‌کند و به توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور یاری می‌رساند.